با سپری شدن یک سال از نبرد ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر منطقه مورد مناقشه ناگورنوی قره‌باغ که به الحاق دوباره بخشی از این ناحیه به خاک جمهوری آذربایجان انجامید، ضرورت ایجاد ترتیبات امنیتی جدید در قفقاز جنوبی بر اساس واقعیت‌های میدانی جدید بیش از پیش احساس می‌شود.

بر این اساس جمهوری اسلامی ایران در طول یک سال گذشته همواره بر عملیاتی شدن ابتکار ۳+۳ به عنوان مبنایی در ایجاد صلح منطقه‌ای تأکید کرده است. در آخرین مورد هم سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزیر خارجه بار دیگر اجماع ارمنستان، جمهوری آذربایجان و گرجستان  و همچنین ایران، روسیه، ترکیه به عنوان سه کشور اثرگذار در این حوزه را در قالب این فرمت مهم ارزیابی کرد. اما این فرمت چگونه می‌تواند منافع تهران و دیگر دولت‌های این حوزه را تأمین کند؟

در ابتدا نباید از یاد برد ایران با کشورهای این منطقه دارای اشتراک تاریخی و فرهنگی بسیاری است. با این وجود در مقاطعی برخی سوء تفاهمات موجب بروز اختلافاتی شده که به نظر می‌رسد دیپلماسی مهم‌ترین معبر عبور از مشکلات است. درباره وقایع یکی دو هفته اخیر هر کدام از کشورها بر اساس تغییرات ایجاد شده ملاحظات خاص خود را دارند. از جمله برای جمهوری اسلامی همان‌گونه که بارها اعلام شده تغییر ژئوپلتیک منطقه و مرزها و همچنین حضور عناصر صهیونیست غیر قابل قبول است. 

تنش‌های موجود تحت تأثیر اقدامات احساسی جمهوری آذربایجان هم هرچند بیشتر از گذشته است اما می‌توان آن را مدیریت و اختلافات را به فاز همکاری تبدیل کرد. در همین راستا فرمت ۳+ ۳ قالب تعریف است.

برای کشورهای قفقاز جنوبی و کشورهای دارای منافع در این حوزه همکاری به‌مراتب بهتر از رقابت است و این مسیر بیشتر از رقابت می‌تواند منافع آنان را تأمین کند. در کوتاه‌مدت اقدام باکو در انجام رزمایش مشترک با کشورهای خارج از این حوزه و همچنین همکاری نظامی با رژیم صهیونیستی مخل امنیت است و این ابتکار را زیر سؤال برده است. از سوی دیگر، انجام مانور نظامی در خاک هر کشوری حق آن دولت است.

در عین حال همه باید مراقب باشند که از اقدامات تحریک‌آمیز خودداری کنند. در بلندمدت نیز وجود اختلافات ریشه‌ای و تاریخی دوجانبه میان ترکیه و جمهوری آذربایجان با ارمنستان و از سوی دیگر اختلاف میان روسیه و گرجستان وجود دارد.

اگر این اختلافات در سایه گفت‌وگوهای منطقه‌ای حل شود، رهاورد آن ایجاد امنیت خواهد بود و همکاری اقتصادی را توسعه خواهد داد.

در نهایت نشستن این کشورها در قالب ابتکار ۳+۳ به دور از دخالت عناصر خارجی دور میز مذاکره می‌تواند بسیاری از سوء تفاهمات را برطرف کند و به استقرار صلح بینجامد. زمانی که این اتفاق بیفتد، به‌طور طبیعی نفوذ رژیم صهیونیستی هم در منطقه کاهش خواهد یافت. حیات رژیم منحوس صهیونیست به ایجاد اختلاف میان ملت‌ها وابسته است. وقتی تنش در منطقه مدیریت شود، این به معنای مرگ نفوذ غربی – صهیونیستی است و به نفع کل منطقه تمام خواهد شد.

اینکه جمهوری اسلامی می‌گوید مرزها نباید تغییر کند هم به علت همین دوراندیشی است؛ چراکه تغییر مرزها خود ایجاد کننده تنش‌های بعدی خواهد بود.